8 en
Voor mij geheel onverwachts was er op 30 mei 2016 op de Nederlandse televisie opeens een documentaire over het leven van Robert Moszkowicz, getiteld “Wij Moszkowicz”, gemaakt door zijn zoon Max. Uitgezonden in de serie 2Doc, Kro-Ncrv, een uur en bijna 20 minuten.
Ik vond het een indrukwekkend verhaal, eerlijk, openhartig en integer gemaakt. Het raakte me, hoewel ik theoretisch eigenlijk geen voeling zou moeten hebben met Robert Moszkowicz (naam nu wel meteen goed gespeld), die zichtbaar een totaal ander leven heeft geleid dan ikzelf en een heel andere persoonlijkheid heeft. Of is, hoe zeg je dat.
Ik wist van zijn bestaan voornamelijk doordat ik wist van dat van zijn andere zoon, Yehudi, die ik in ander verband op internet tegenkwam. Ook had ik eind vorige eeuw, wachtend bij een stoplicht op zeker ruim kruispunt, regelmatig het grote naambord op de gevel van zijn toenmalige kantoor waargenomen.
In de Wikipedia zag ik dat hij eerder ook zelf een boek over zijn bewogen leven had geschreven. Het heet Ook als e-book verkrijgbaar:
Bij Google Books bleek (hopelijk legaal) een fragment ter inzage te staan. Dat las ik ademloos uit. Ik besloot meteen dat ik het hele boek wilde lezen, zodra ik tijd had.
Eind van de middag van 2 juni 2016 was ik eindelijk klaar met een lange klus waarvoor ik ook een zaterdag en zondag had moeten doorwerken. Weekend dus, hoewel pas donderdag. Ik trakteerde mezelf op een bezoek aan onze prachtige nieuwe bibliotheekleesruimte. Na ruim een uur was ik al bij bladzijde 76! De volgende ochtend ging ik verder en las ik door tot het eind. 236 pagina’s, dan niet in één ruk maar wel in twee helemaal uitgelezen.
Dat is vrij uitzonderlijk voor mij. Ik lees vooral korte stukjes, veel op internet, nauwelijks in boeken, en zelden verhalend proza. Ik kan me moeilijk concentreren of vind alleen tijd om te lezen als ik toch al overal te moe voor ben.
De toegankelijke schrijfstijl van Robert Moszkowicz heeft zeker geholpen. De andere factor is mijn fascinatie met zijn leven dat veel hoge toppen, maar ook een paar zeer diepe dalen heeft gekend. Je zou haast denken dat het boek nog wel eens vertaald en verfilmd gaat worden?
Robert Moszkowicz (of zijn redacteur? staat niets over vermeld en ik denk van niet) schrijft in directe, niet te lange zinnen. Het boek is geheel in chronologische volgorde, zonder de flashbacks en flashforwards en parallelle verhaallijnen die voor literaire erkenning een must schijnen te zijn, maar die voor mij niet zo nodig hoeven.
Het verhaal is helemaal gesteld in het historische presens: de lezer bevindt zich in het verleden zoals het zich op dat moment lijkt af te spelen. Auteur RM gaat zelfs zo ver dat hij ook gebeurtenissen die zich vanuit het perspectief van het verhaal in het verleden bevinden, nog steeds met de tegenwoordige tijd benoemt. Dat gaat mij dan weer te ver, ik vind daarvoor toch de onvoltooid verleden (o.v.t., ‘was’) of voltooid tegenwoordige tijd (v.t.t., ‘is geweest’) gepast.
Maar goed, zulke gevallen zag ik twee keer, hoogstens drie. Ik heb er niet speciaal op gelet, dus misschien zijn er toch meer.
Tegen het eind van het boek komt aan de orde hoe advocaat Robert Moszkowicz (die zich een deel van zijn leven Baruch liet noemen) voor de tweede keer, ditmaal niet op eigen verzoek, uit zijn ambt werd gezet.
Zoals hij het vertelt, lijkt dat inderdaad een nogal draconische maatregel voor betrekkelijk onschuldige vergrijpen. Een tijdlang had hij door tragische privé-omstandigheden het toezicht in zijn bedrijf laten verslappen. In die tijd hadden stagiairs termijnen laten verlopen. Er hadden mensen geklaagd over te hoge rekeningen. Dat gebeurt wel vaker, zegt hij, meestal achteraf. Hij had onvoldoende bijscholingscursussen gevolgd. En hij had contant geld aangepakt, terwijl hij niet wist dat dat niet mocht.
Dat laatste punt vind ik het minst overtuigend. Ik wist wel van die regel, weliswaar veel later, uit de pers, toen het een van de redenen was waarom broer Bram ook uit het ambt gezet werd. Toen werd gesteld dat contante betaling accepteren wel mocht, maar dat het boven een zeker bedrag aan de deken gemeld dient te worden. En Bram weigerde dat wegens beroepsgeheim. Een beroepsgeheim dat de deken overigens ook heeft.
Hoe dan ook, ik heb in de loop der jaren geleerd dat je nooit over een kwestie moet oordelen zonder het verhaal van alle partijen gehoord te hebben. Maar één kant horen geeft vaak een vertekend beeld.
Ik ga dus niet zomaar mee in de suggestie van Robert Moszkowicz dat ze hem hebben willen terugpakken omdat hij sneller dan de deken goedvond, opnieuw advocaat wilde worden en na een beroepsprocedure werd; omdat hij succes had en in de rechtszaal hard en direct was zonder collega-advocaten te sparen; en dat ze hem konden terugpakken doordat toezicht en tuchtrecht in de advocatuur worden uitgeoefend door leden van de beroepsgroep zelf, zodat het onvoldoende onafhankelijk is.
De verwijten aan Bram Moszkowicz stonden ooit ergens online, ik weet niet meer waar. Ik las zeer gedetailleerde, concrete kwesties rond niet nagekomen beloftes en niet bestede maar wel in rekening gebrachte uren. Dat erkende Bram, maar vervolgens deed hij er niets aan. De vele pogingen van de cliënt het geld terugbetaald te krijgen, moest een secretaresse afwimpelen. Bram zelf was onbereikbaar.
Zijn verweer heb ik ook gelezen. Dat stond vol algemeenheden. Nergens ging hij in op de concrete punten. Niet overtuigend. Dus ik denk toch: terecht van het tableau geschrapt.
Dat wil, ondanks de grote gelijkenissen in wat hem verweten werd, natuurlijk niet automatisch zeggen dat het bij Robert ook terecht was. Ik weet het gewoon niet. Ik ken de feiten onvoldoende en maar van één kant.
Hij heeft later de draad weer opgepakt, naar eigen zeggen met succes, als jurist en fiscaal adviseur. Dat gun ik hem.
Zoals ik al aanstipte, een dergelijk levensecht dramatisch verhaal met veel ups en downs en amoureuze verwikkelingen leent zich wellicht voor verfilming.
Toevallig vond ik de dag erna, na nog wat ongericht googelen, dat er al een dramaserie is opgezet, losjes geïnspireerd op dit en andere verhalen uit de levens van nazaten van grondlegger Max van de advocatenfamilie. Maar dan zonder de rechten te kopen, en naar de mening van de rechthebbende in elk geval bij één scène te direct en zonder toestemming gebaseerd op het boek.
Deze heeft, bijgestaan door zijn zoon Yehudi, die nog wél advocaat is, en die auteursrecht als specialisme heeft, een procedure aangespannen met als inzet een uitzendverbod.
Ik ben benieuwd hoe dat afloopt.
Copyright © 2016 R. Harmsen. Alle rechten voorbehouden, all rights reserved.