Interlingua o le interlingua?

Le 1, 2 e 4 de maio 2021

Le 5 de septembre 2020 io initiava un discussion in Facebook super le uso del articulo definite in interlingua, particularmente con nomines de linguas.

Como lo describe le grammatica basal de interlingua, le Interlingua Grammar de 1951, per Alexander Gode e Hugh Blair, isto es un cosa simplice: seque le anglese, ma applica alcun exceptiones: on dice le natura, le vita, le morte, le humano, sin omitter le articulo como on face in anglese: nature, life, death, man.

Isto basta? Solo un curte paragrapho, que refere a un altere lingua? Bastante clar e inambigue assi?

Un altere lingua cuje adherentes affirma que es grammaticalmente simplice, es le esperanto. Le obra fundamental de esperanto es ancora hodie le Fundamento de Esperanto, anque disponibile como un texto cercabile. Le parte grammatical es derivate del Unua Libro, le Prime Libro, que Zamenhof scribeva in 1887. Le Fundamento es in francese, anglese, germano, russo, e polonese. Le version francese dice super le articulo definite:

“1. L’Esperanto n’a qu’un article défini (la), invariable pour tous les genres, nombres et cas. Il n’a pas d’article indéfini.

Remarque. ― L’emploi de l’article est le même qu’en français ou en allemand. Mais les personnes auxquelles il présenterait quelque difficulté peuvent fort bien ne pas s’en servir.”

Traducite in interlingua:
“1. Esperanto ha solo un articulo definite (la), invariabile pro tote le generes, numeros e casos. Il non ha un articulo indefinite.

Remarca. ― Le uso del articulo es le mesme que in francese o germano. Mais personas qui lo trova difficile, pote anque sempre omitter lo.”

Le remarca es solo presente in francese e russo, non in le altere tres linguas. Le texto russe non dice “francese o germano” como le francese, ma “francese, germano e alteres”.

Comocunque, io lo trova un solution debile que un tracto grammatical, e pro esperanto e pro interlingua, es definite in terminos de altere linguas, suggerente que le uso es le mesme in ille linguas, e es illac simplice, facile, consistente e inambigue. Proque non lo es.

Intertanto, desde 1995, esperanto ha un grammatica comprehensive, scribite per Bertilo Wennergren, le Plena Manlibro de Esperanta Gramatiko o PMEG. Le paroletta apparentemente simplice ‘la’ es illac describite in 6 capitulos, con multe regulas e exemplos. Isto monstra que le original 16 regulas de Zamenhof, definiente le complete grammatica de esperanto, esseva un simplification que dava un false impression de facilitate. Obviemente haber in un lingua solo la es plus simplice que haber der, des, dem, den, die, e das como in germano. Ma grammatica non es solo super formas. Declinationes e conjugationes non es toto, le complexitate es sovente in le detalios del uso del parolas e formas.

In iste respectos, linguas artificial como esperanto e interlingua anque ha su problemas, como le linguas natural. Minus problemas e minus difficile, ma le difficultates non es absente. Nos vide illo anque in iste critica de esperanto, scribite in anglese per Justin B Rye. Con multe cosas ibi scribite io non concorda, dum leger los io sovente pensa “so what?”, vero il es assi, ma proque es il un problema? Tamen, le multe punctos monstra que esperanto non es tan simplice e facile que su fans nos vole facer creder.

Totevia io non scribe isto como un reproche a Zamenhof. Ille non esseva un linguista, e multes del vistas linguistic moderne que Rye mentiona non existeva in le dies de Zamenhof.

Interlingua tamben ha su angulos obscur, e es clarmente un poco plus complicate que esperanto.

In francese on dice La France, con le articulo, ma en France sin illo. In espaniol e portugese, nomines de paises non ha le articulo, con le exception de O Brasil, con le articulo definite masculin o del portugese. Plus tarde, io apprendeva que in le portugese de Brasil, anque altere nomines de paises ha le articulo.

Com nomines de linguas in portugese on usa le articulo, e.g. o português, sed il es em português, in portugese, non no português, in le portugese. Tamen: no português do século XVI, in le portugese del seculo XVI, con un function typic del articulo definite: semanticamente restringer le substantivo per un complemento que seque.

Forsan Alexander Gode e Hugh Blair ha decidite prender le anglese como modello del usa del articulo definite, proque le linguas fonte romance es tan inconsistente? In anglese correcte il es Portuguese, in Portuguese, English, in English, e France, in France. Sempre sin articulo. Simplice, facile e consistente.

Ma si nos prende le paragrapho 18 verbatim, nos deberea trainar detra nos tote le complexitate e capriciositate que anque le grammatica anglese ha in iste respecto, ben que es in manieras differente de los del linguas romance. Le libro A Practical English Grammar, per Thompson & Martinet, 4th edition 1986 contine quatro plen paginas super quando usar the, del qual duo paginas es super quando omitter lo (Omission of ‘the’). Multo complicate. Alcun regulas es logic, e valide pro multo linguas, alcunes es typic solo pro le anglese.

Exemplos: go to bed, go to church, go to school. Ergo in interlingua nos debe anque scriber e dicer ‘ir a lecto, a ecclesia, a schola', non ‘ir al lecto’ etc.? Non secundo Piet Cleij, e non secundo me.

Il ha in anglese un differentia inter to be at sea = to be on a voyage (facer un viage de mar), e to be at the sea = to be at the seaside (presso le mar, al plagia). Debe nos facer le mesme distinction in interlingua? Le paragrapho 18 del IG (le Interlingua Grammar) lo prescribe, nonne?

Le consequentia serea que qui vole apprender interlingua, primo debe haber o acquirer un maestria quasi perfecte, como illo de un parlante native, del anglese. Io non pote trovar lo acceptabile, anque proque on dice que apprender interlingua es un maniera de preparar se a apprender altere linguas estranier, pro non anglophonos anque a apprender le anglese.

Ma forsan lo que vermente esseva le intention de Gode & Blair, es que solo alcun principios general del uso del articulo definite se applica anque a interlingua, como a multe altere linguas, indo-europee e non-indo-europee (exemplo: le hungaro). In Thompson & Martinet, capitulo 1, paragrapho 6, le punctos 2 e 3: the es usate ante un substantivo que es mentionate un secunde vice, e ante un substantivo que deveni definite per le addition de un phrase o proposition.

Bertilo Wennergren scribeva in su grammatica de esperanto:
“La vorteton la oni nomas difina artikolo. Ĝi montras, ke oni parolas pri certa afero konata de la alparolato. Tia konateco povas tamen esti tre diversspeca.”

Mi traduction in interlingua:
“Le paroletta la on appella le articulo definite. Iste monstra que on parla de alco que es cognoscite per le auditor. Tal cognoscentia pote tamen esser multo diverse.”

Bastarea un tal interpretation? Esserea isto bastante clar? O deberea alcuno un die scriber un grammatica de interlingua que es tanto detaliate e precise como illo de esperanto?

Vamos retornar al uso del articulo definite con nomines de linguas, que in un senso stricte es le thema de iste articulo mie. Io trovarea defendibile optionalmente tamen sequer le linguas romance in iste caso, ergo scriber e dicer: ‘Le anglese es un del linguas fonte. In anglese on dice …’, ben que anglese correcte es: ‘English is one of the source languages. In English one says …’ que secundo le famose paragrapho 18 deberea menar a: ‘Anglese es un del linguas fonte. In anglese on dice …’.

Isto, nam sequer le linguas romance, es lo que io ha facite in le articulo mie, que suscitava mi suspicion: ecce. Un cerca interne in mi sito resulta in plus exemplos, e il los ha tamben in le dictionarios de Piet Cleij. Le duo factos in combination pro me es bastante ration pro non vader adaptar mi textos. Io continua sequer mi intuition linguistic, ben que es debile, e obtenite del portugese, non del anglese.