Het was me jaren geleden al eens bij toeval opgevallen, maar afgelopen zaterdag moest ik er weer aan denken, toen die woorden veelvuldig vielen in de Tros-Nieuwsshow, in het item CAO staat groei werkgelegenheid is de weg, met Pieter Gautier, hoogleraar arbeidseconomie aan de Vrije Universiteit.
De uitzending is hier terug te luisteren (vanaf 3m43s), en staat hier als MP3. Gautier bedoelde er mensen mee die al een vaste baan hebben, resp. die die proberen te vinden.
De zondag erna, 24 maart 2013, zag ik een stukje van aflevering 27 van seizoen 6 van het BNN(ooit LLiNK)-programma “3 op reis”.
Zeker de moeite van het kijken waard, die aflevering, geheel los van mijn pietepeuterige taalgeneuzel.
Floortje Dessing gebruikte in die aflevering, in gesprek met schrijfster Lisa St Aubin de Terán, ook dat woord (24m30s), in het Engels maar op de Nederlandse manier, waarna de schrijfster het in haar antwoord op de Engelse manier zei, waardoor het verschil duidelijk hoorbaar was.
¿Waar HEEFT die man het over?, zult u zich afvragen. Dat ga ik uitleggen.
‘Insider’ en ‘outsider’ zijn Nederlandse woorden. We hebben ze ontleend aan het Engels en spreken ze op z’n Engels uit. Denken we.
Maar dat is niet zo. Want in het Engels valt in die woorden de klemtoon op de tweede lettergreep, terwijl wij die naar voren verplaatst hebben.
Waarom? Ik weet het niet. Misschien omdat we vaak de tegenstelling benadrukken? In namen van steden die op -dam eindigen, valt de klemtoon daar ook op. Maar in een zin als ‘Uiteraard is Ajax een voetbalclub uit Amsterdam, niet uit Rotterdam’, valt wel de klemtoon op ‘Am’ resp. ‘Rott’, omdat de tegenstelling op de voorgrond staat.
Hoe komt het Engels aan die klemtoon op de tweede lettergreep van de woorden ‘insider’ en ‘outsider’? Ook dat weet ik niet. Een gedachte was dat ‘inside’ en ‘outside’ als zelfstandig naamwoord de klemtoon vooraan zouden hebben, en als voorzetsel, bijwoord en bijvoeglijk naamwoord op de tweede lettergreep, en dat ‘insider’ en ‘outsider’ dan van het bijwoord afgeleid zouden zijn.
Maar de woordenboeken bevestigen dat idee niet. Het beeld dat daaruit naar voren komt, is erg gecompliceerd, en bevat zelfs Engelse varianten van ‘insider’ en ‘outside’ met een neven- of (tweede?) hoofdklemtoon op de eerste lettergreep. Misschien is de Nederlandse klemtoon toch een beetje goed, mogelijk vanuit het Amerikaanse Engels?
In weet het niet. Ik geef de bevindingen in onderstaande tabel zonder verder commentaar. Waar ik bijvoorbeeld schrijf ˌoutˈsider, bedoel ik dat er een nevenaccent is op ‘in’ en een hoofdaccent op ‘si’. De klemtoonsymbolen zijn Unicode 02CC (ˌ) en 02C8 (ˈ).
| Woordenboek | insider, outsider | inside, outside (noun) | inside, outside (preposition) | inside, outside (adjective) | inside, outside (adverb) |
|---|---|---|---|---|---|
| MW | (ˌ)inˈsider, ˈinˌsider, ˌoutˈsider, ˈoutˌsider | (ˌ)inˈside, ˈinˌside, ˌoutˈside, ˈoutˌside | |||
| ConOxf | inˈsider, outˈsider |
inˈside, outˈside, ˈoutside | inˈside, outˈside | ˈinside, ˈoutside | inˈside, outˈside |
| Collins | ˌinˈsider, ˌoutˈsider | ˈinˈside, ˈoutˈside | ˌinˈside, ˌoutˈside | ˈinˌside, ˈoutˌside | ˌinˈside, ˌoutˈside |
| TenBrug | (ˈ)inˈsider, ˈoutˈsider, outˈsider | ˈinˈside, ook ˈinside;, inˈside; ˈoutˈside | |||
| VD EN | ˈinˈsider, ˈoutˈsider | ˈinˈside, ˈoutside | |||
| VD13 | ˈinsider, ˈoutsider | (niet van toepassing, want geen Nederlandse woorden) | |||
Legenda van de gebruikte woordenboeken:
| Afkorting | Woordenboek |
|---|---|
| MW | Merriam-Webster, ook online te raadplegen onder m-w.com of >merriam-webster.com/. |
| ConOxf | The Concise Oxford Dictionary of current English, seventh edition, edited by J.B. Sykes, 1984, ISBN 0-19-861131-5. |
| Collins | Collins English Dictionary, 30th Anniversary Edition, tenth edition 2009, ISBN 978-0-00-729846 (UK quarterbound edition) |
| TenBrug | Engels-Nederlands, K. Ten Bruggencate, Engels woordenboek,
bewerkt door Prof. Dr. R.W. Zandvoort en Prof. Dr.
J. Gerritsen, met medewerking van Prof. N.E. Osselton,
M.A. Zesde oplage van de zeventiende druk, 1973. ISBN 90 01 96818 X |
| VD EN | Van Dale Groot woordenboek Engels-Nederlands, 1984, 2e druk 1989. Door prof. dr. W. Martin en Dr. G.A.J. Tops. ISBN 90-6648-123-4 / 113-7. |
| VD13 | Groot woordenboek der Nederlandse taal, dertiende uitgave 1999, door prof. dr. G. Geerts en drs. C.A. den Boon, ISBN 90 6648 422 5 / 423 3 / 424 1 |